Column predikant - mei 2023

Taal voor vrijzinnigheid: 

Met Huub Oosterhuis’ overlijden is een markante dichter van vrijzinnige liedteksten heengegaan. Een bevlogen theoloog, die zich liet leiden door het visioen van de joodse profeten en de man van Nazareth. Theologie wordt vaak bedreven op cognitieve wijze. Oosterhuis deed het vanuit zijn dichterlijk hart. Hij was ook een politiek geëngageerd theoloog die het vrederijk zocht tussen de mensen, in het hier en nu. De VVP publiceerde op haar website reacties van vrijzinnige predikanten op het overlijden van deze vrijgevochten theoloog. Hieronder een door mij ingekorte versie van het origineel op vrijzinnig.nl:

‘Op Paaszondag overleed theoloog en dichter Huub Oosterhuis. Ook in de vrijzinnigheid waren zijn liederen zeer geliefd, omdat zij verwoordden wat niet verwoord kan worden. Vrijzinnige voorgangers roemden in de afgeliopen weken de manier waarop Oosterhuis speelde met taal. “Wat maakt zijn taal zo bijzonder?” zo vraagt Jasper van der Horst, voorganger bij de vrijzinnigen in Assen zich af. “Ik vermoed dat het vooral de keuze van zijn woorden is. Die drukken iets uit van een zoekende manier van geloven die ik herken.” “De liederen van Huub Oosterhuis gaan al een leven lang met mij mee,’ vertelt Monica Schwarz, voorganger in Almelo. “Ze zijn een wezenlijk deel van mijn geloof geworden. Dat heeft te maken met de poëtische taal van zijn liederen. Geloofstaal is beeldtaal, en poëzie is dat ook. Het is taal die ruimte geeft aan het geheim zónder het te kunnen en willen vastleggen in geloofsleer.” Nick Everts, doopsgezind predikant in de noordelijke provincies, zegt: “Vrijzinnigen zingen vaak oude liedjes met een korreltje zout. Mogelijk door gebrek aan beter of nostalgie. Huub Oosterhuis bewees dat er geen afstand hoeft te bestaan tussen zoekend geloven en zingen. Hij hervond ruimte voor het mysterie.” Hij merkt wel op dat volgende generaties minder met Oosterhuis hebben en vraagt zich af of er een nieuwe theoloog-dichter kan opstaan.

De poëzie van Oosterhuis sprak ook mensen aan die opgroeiden in een streng gelovige omgeving, daar afscheid van namen en op zoek gingen. Zo iemand is Martine Wassenaar, vrijzinnig voorganger in ’s Gravenzande: “De nieuwe dichterlijke taal betekende voor mij dat ik een nieuw huis had gevonden om na mijn loskomen van de Gereformeerde Bond in te kunnen wonen.” Ook Karl van Klaveren, vrijzinnig voorganger in Den Haag en Zoetermeer, heeft hetzelfde ervaren: ‘De poëzie van Oosterhuis heeft me gered van de leegte en de volheid geleerd van de liefde. Het zoekende en tastende verlangen. Liefde en leegte zijn spiegelbeelden zoals god en mens, lichaam en ziel, het niets en het al. In de poëzie van Huub Oosterhuis belichaamde zich soms iets van dat paradoxale visioen. Heel concreet, heel abstract ook. Zoals God is, niet is, wordt. Dwars door breuken en barsten heen. Met vallen en opstaan. Of om het te zeggen in zijn onnavolgbare taalspel.”

De invloed van Huub Oosterhuis is zo groot, dat je eigenlijk niet om hem heen kunt. Dat verwoordt Martijn Junte, vrijzinnig voorganger in Delft: “Hij was een grote vernieuwer. Een persoon van het formaat waarbij commentaar als ‘ik hou niet zo van zijn liederen’ eigenlijk misplaatst is, omdat hij met zijn liederen zoveel heeft betekend voor zoveel mensen, omdat hij zoveel meer heeft betekend dan alleen het leveren van inmiddels klassieke liturgische muziek.”’

ds. Karl van Klaveren